Partner serwisu
06 listopada 2016

Woda za żetony. Historia Wodociągów Białostockich

Kategoria: Artykuły z czasopisma

Fontanna w niedziele i święta
W kontrakcie z 1890 roku znalazł się też m.in. zapis o budowie fontanny w centralnym punkcie miasta, działającej przez dwie godziny w niedziele i święta. Ustalono też, że ma stanąć osiem budek – studni wodociągowych, gdzie woda będzie bezpośrednio sprzedawana mieszkańcom Białegostoku. Na każdej głównej rurze wodociągowej miały być rozmieszczone co 50 sążni „uniwersalne” krany pożarowe, służące zarówno do bezpośredniego gaszenia pożarów, jak i napełniania beczek strażackich. Są też wzmianki o budowie dwóch wodopojek dla zwierząt gospodarskich. Te punkty, podobnie jak inne zapisy, zostały na ogół zrealizowane.

Początek funkcjonowania wodociągów
Budowę infrastruktury wodociągowej finansowało Towarzystwo Wodociągów Białostockich z siedzibą w Petersburgu – przedsiębiorstwo w formie spółki osobowej, założone w 1890 roku przez inżyniera-technologa Michała Ałtuchowa (pełniącego w kolejnych latach funkcję przewodniczącego) wraz z jego biznesowymi partnerami. Proces inwestycyjny odbywał się na ogół bez komplikacji. 8 stycznia 1892 roku odbyła się uroczystość poświęcenia nowo wybudowanych miejskich wodociągów i tę datę można uznać za początek ich rzeczywistego funkcjonowania. Przewodniczący Towarzystwa Wodociągów Białostockich inż. Ałtuchow zgodził się na bezpłatne dostarczanie do 15 stycznia wody do miasta ze względu na przeczyszczenie wszystkich rur i aby jednocześnie przekonać mieszkańców do
korzystania z dostarczanej wody (umowa z 1890 roku wyznaczała dokładnie warunki eksploatacji i zasady ustalania cen za wodę, dając Towarzystwu wyłączne prawo jej sprzedaży). Rada Miejska Białegostoku wymogła przedłużenie tego okresu aż do 1 marca, jednak dostawa wody bezpośrednio do mieszkań, z uwagi na wysoki koszt, nie wzbudziła oczekiwanego zainteresowania. W budkach wodociągowych na terenie miasta płacono za wodę wyłącznie specjalnymi żetonami-markami z brązu o nominałach 1 i 10 wiader wody (odpowiednio wartość 0,5 i 5 kopiejek), wyemitowanymi przez Towarzystwo Wodociągów Białostockich. Były to najstarsze żetony wodociągowe na ziemiach polskich, później pojawiły się jeszcze jako środek płatniczy w Lublinie (1899 r.) i Płocku (po 1897 r.). Z powodu niewielkiej sprzedaży wody z budek żetony nie rozpowszechniły się szeroko, jednak pozostały w obiegu aż do 1915 roku. Wtedy I wojna światowa dotarła do Białegostoku i wycofujące się w sierpniu wojska rosyjskie zniszczyły dużą część infrastruktury technicznej, m.in. wieżę ciśnień.

W źródłach pisanych z tamtego roku pojawia się też po raz pierwszy inż. Włodzimierz Ałtuchow, syn Michała, zawiadujący wówczas maszynownią. Po odzyskaniu przez Białystok niepodległości w 1919 roku pełnił on funkcję dyrektora Wodociągów Białostockich, aż do wybuchu II wojny światowej. Kierował rozwojem technicznym białostockiej infrastruktury wodociągowo-kanalizacyjnej w dwudziestoleciu międzywojennym, był też najdłużej urzędującym szefem przedsiębiorstwa w dotychczasowej historii. To z jego opisu wiadomo między innymi, jak funkcję zniszczonej przez Rosjan wieży ciśnień przejmowały dwie nowe wieże, wybudowane w następnych dekadach. Obecnie stanowią one interesujący przykład ówczesnej architektury industrialnej i są najbardziej dziś rozpoznawalnymi budowlami Wodociągów Białostockich. FOT. 2 Budowa wieży ciśnień na Pietraszach na przełomie 1924 i 1925 r. (na pierwszym planie baner fi rmy realizującej prace – „Beton”)

Dwie wieże
Pierwsza, najbardziej charakterystyczna, zlokalizowana w połowie drogi między Wasilkowem a Białymstokiem (obecnie na terenie Stacji Uzdatniania Wody Pietrasze), została zbudowana w latach 1923-1925 na podstawie projektu inż. Edmunda Kusmera z Krakowa. W przeciwieństwie do innych obiektów historycznych Wodociągów Białostockich szczęśliwie zachowała się do naszych czasów i wciąż imponuje pięknem architektury industrialnej okresu międzywojennego. Nie pełni już swojej pierwotnej funkcji i jako jedyna w przedsiębiorstwie ma status prawny zabytku. Wieża ma lekką, smukłą konstrukcję i 33 metry wysokości. Przewyższa swoją zburzoną poprzedniczkę o 8 m, a jej zbiornik o objętości 450 m3 jest ok. 270 m3 pojemniejszy od poprzedniego.

Strona używa plików cookies w celu realizacji usług i zgodnie z Polityką Plików Cookies. OK, AKCEPTUJĘ