Celem strategicznym Projektu jest zmniejszenie zagrożenia oraz ryzyka powodziowego w dolinie Wisły na odcinku tzw. Wisły Sandomierskiej. Program stanowi kontynuację działań retencyjnych obejmujących dolinę Wisły powyżej Krakowa zmierzających do redukcji zagrożenia powodziowego również na terenie pomiędzy Krakowem a Zawichostem. Dzisiaj odbyła się konferencja kończąca Projekt. Uczestniczył w niej z-ca Prezesa Wód Polskich ds. ochrony przed powodzią i suszą Mateusz Balcerowicz.

Od 2010 roku w regionie Małej i Górnej Wisły prowadzone są intensywne prace koncepcyjne i techniczne, zmierzające do zwiększenia bezpieczeństwa powodziowego. Opracowano wiele koncepcji i analiz, jak również zrealizowano wiele konkretnych działań, skupiających się głównie na modernizacjach oraz uszczelnianiu istniejącej infrastruktury. W świetle zmieniających się warunków klimatycznych i obecnych trendów, znacznie ważniejsze stało się poszukiwanie działań retencyjnych, które pozwolą zatrzymać wodę w zlewni. Obecnie realizowany  projekt jest jednym z kluczowych zadań strategicznych w gospodarce wodnej realizowanych na przestrzeni ostatnich lat. Pełna nazwa przedsięwzięcia to „Kontrakt 5.7.2. Program działań retencyjnych stanowiący element zarządzania ryzykiem powodziowym w regionie Górnej Zachodniej Wisły i Górnej Wschodniej Wisły między Krakowem a Zawichostem”.

Po Odrze czas na Wisłę

– Punktem odniesienia dla obecnych prac jest istotna poprawa bezpieczeństwa powodziowego po oddaniu do eksploatacji polderu Racibórz Dolny na Odrze. Tamta inwestycja to kluczowy element ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczu Górnej i Środkowej Odry. Znacząco zwiększyła  bezpieczeństwo Wrocławia, Opola, Raciborza, Oławy i wielu innych miejscowości położonych wzdłuż Odry, nie tylko w jej górnym, ale także środkowym, a nawet dolnym biegu. Stała się kluczowym elementem ochrony przeciwpowodziowej w trakcie powodzi w ubiegłym roku. Zależy nam na osiągnięciu podobnego efektu na Wiśle – mówi Mateusz Balcerowicz z-ca prezesa Wód Polskich ds. Ochrony przed powodzią i suszą.

Realizacja projektu wynika z konieczności uniknięcia skutków powodzi takich jakie miały miejsce m.in. po powodzi tysiąclecia z 1997 r., czy też powodzi stulecia w dorzeczu Wisły z 2010r. Zdarzenia z września 2024 r. jedynie potwierdzają dynamikę i katastrofalny charakter zdarzeń powodziowych.

Ochronić mieszkańców Krakowa

Od 2010 r. wykonano dla regionu wodnego Małej i Górnej Wisły dziesiątki analiz i koncepcji. W ramach „Programu ochrony przed powodzią w dorzeczu górnej Wisły”, który zawierał m.in. działania inwestycyjne wynikające z opracowanych przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie w latach 2012 – 2015 analiz programów inwestycyjnych (tzw. API). Opracowano także wojewódzkie „Programy Małej Retencji”. Opracowania te stanowiły punkt wyjścia do kompleksowego podejścia do tematu ochrony przeciwpowodziowej w tzw. układzie zlewniowym. Bazowały na wielowariantowych analizach skuteczności działań wykonywanych w oparciu o opracowane dla każdej z rzek modele hydrauliczne, symulujące przepływ wód powodziowych i wskazujące obszary zagrożenia. Strategiczne działania wynikające z API zostały transferowane w zdecydowanej większości do planów zarządzania ryzykiem powodziowym (PZRP) w I cyklu planistycznym (2010-2015), a następnie również do PZRP w II cyklu (2016-2021).

Rozwiązania proponowane w opracowaniach dotyczyły dopływów Wisły, nie rozwiązywały jednak całkowicie problemu wód powodziowych na samej Wiśle. Konieczne zatem było zaproponowanie działań, które w istotny sposób zretencjonują nadmiar wód powodziowych. Dlatego podjęto decyzję o kompleksowym rozwiązaniu problemu zagrożenia powodziowego na Wiśle. Pierwszym efektem tej decyzji było przygotowanie i rozpoczęcie programu inwestycyjnego 5.7.1. (pełna nazwa: „Program działań nietechnicznych i retencyjnych stanowiący element zarządzania ryzykiem powodziowym w regionach wodnych Małej Wisły i Górnej Wisły z uwzględnieniem ochrony przed powodzią miasta Krakowa”). Obejmuje on zaprojektowanie i budowę 11 polderów od Oświęcimia do Krakowa i 2 zbiorników.  

Dodatkowo, w ramach realizacji innych inwestycji, Wody Polskie zaplanowały także lokalne działania m.in. w zlewni Prądnika i Skawinki. – Należy podkreślić, iż beneficjentami tychże planowanych działań są nie tylko mieszkańcy Krakowa, ale także gminy położone w dolinie Wisły poniżej Krakowa. Kolejny krok to rozszerzenie tej ochrony na pozostały odcinek Wisły w regionie – podkreśla Wojciech Kozak  Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie

Bezpieczniej pomiędzy Krakowem a Zawichostem

Ponieważ obszar projektu 5.7.1. zamykał się na granicy Krakowa, niezbędne było w kolejnym kroku poszerzenie analiz o obszar doliny i bezpośredniej zlewni rzeki Wisły na odcinku poniżej, tj. pomiędzy Krakowem i Zawichostem. Temu służy właśnie realizowany obecnie przez Wody Polskie projekt 5.7.2. Program znany też jako „Bezpieczna Wisła”. Stanowi on pierwszą koncepcyjną fazę przygotowań polegającą na opracowaniu propozycji działań i zadań inwestycyjnych oraz konsultacji z lokalnymi społecznościami, jako podstawa do sporządzenia w kolejnej fazie dokumentacji projektowej. Propozycje działań zostały zebrane w Programie działań, dla którego przeprowadzono strategiczną ocenę oddziaływania na środowisko. Głównymi przesłankami do wdrożenia rekomendowanych założeń są: 

Realna możliwość obniżenia zagrożenia powodziowego dla miast i wsi zlokalizowanych wzdłuż Wisły, na odcinku Kraków – Zawichost, ze wzmocnieniem istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej w miejscach lokalizacji proponowanych działań (gminy Szczurowa, Koszyce, Padew Narodowa),  

• Uwolnienie możliwości zagospodarowania i użytkowania terenów, które obecnie zagrożone są zalewaniem wodami powodziowymi, a wskutek realizacji inwestycji objętych Programem będą poddane ochronie, przy jednoczesnym unowocześnieniu infrastruktury technicznej i komunalnej na terenach bezpośrednio objętych działaniami inwestycyjnymi,
• Uregulowanie charakterystycznego układu hydrograficznego w celu zapewnienia efektywnego zarządzania ryzykiem powodziowym,
• Ukształtowanie doliny Wisły, predysponowane do zapewnienia dodatkowej retencji.

Przeprowadzone analizy potwierdzają możliwość osiągnięcia następujących wymiernych celów jak zwiększenie bezpieczeństwa powodziowego blisko 140 tysięcy mieszkańców, właścicieli i zarządców infrastruktury komunalnej oraz przedsiębiorców, a także otwarcie na dalszy rozwój społeczno-gospodarczy blisko 100 tys. ha obszarów w dolinie Wisły.

Projekt 5.7.2. jest zdecydowanie bardziej złożonym i kompleksowym zadaniem od swojego poprzednika (5.7.1.). Uwzględnia szereg dodatkowych działań i analiz, obejmujących m.in. elementy związane z przeciwdziałaniem skutkom suszy, retencją na terenach zurbanizowanych, wykorzystaniem i aktywacją starorzeczy, możliwościami zwiększenia przepustowości międzywala wskutek wycinki drzew i krzewów, czy analizami transportu rumowiska w kontekście przeciwdziałania erozji w korycie Wisły. – Jest to jednocześnie projekt, który nierozerwalnie powiązany jest z Projektem ochrony przeciwpowodziowej od Krakowa do Oświęcimia, gdyż w swoich założeniach konsumuje efekt wcześniejszej redukcji przepływów powodziowych w dorzeczach Małej i Górnej Zachodniej Wisły, będących wynikiem działań zaplanowanych w ramach zadania 5.7.1. – tłumaczy Dyr. Wojciech Kozak.

W ramach konsultacji spłynęło blisko 900 uwag i wniosków, na które odpowiedzi i komentarze są umieszczone na stronie projektu: www.bezpiecznawisla.pl.