Najpewniej sam budynek koła wodnego, czyli czerpalnia – miał drewnianą konstrukcję. W 1479 roku został rozebrany i zastąpiony nowym, murowanym z kamienia, podobnym do małej baszty. W razie konieczności mógł też pełnić funkcję obronną. Budowla znajdowała się na lewym brzegu Odry, w sąsiedztwie obecnych Mostów Pomorskich, w pobliżu miejsca, w którym w okresie międzywojennym zbudowano elektrownię wodną „Północ”.

Budowa Wielkiego Kunsztu

Obiekt ten istniał pół wieku, a w latach 1538–1539 budowniczy Melchior Weisskegel przebudował go i przystosował jego wydajność do wzrastającego zapotrzebowania na wodę. Nowe koło wodne, o średnicy ok. 15 m, ruszyło i zaczęło czerpać wodę z rzeki. Po obu stronach jego obwodu zawieszone było 80, a więc łącznie 160 drewnianych czerpaków na wodę. Koło kręciło się z prędkością czternastu obrotów w ciągu piętnastu minut i w tym czasie, w zależności od poziomu wody w Odrze, ujmowało z rzeki od 17 do 35 stóp kubicznych wody, czyli średnio 1080 m³ w ciągu doby. Woda gromadzona była w dwóch miedzianych zbiornikach w górnej części kunsztu. Z dna położonego wyżej wyprowadzone były trzy rurociągi, a z usytuowanego niżej – cztery. Każdym z nich woda była dostarczana do publicznych rezerwuarów na terenie miasta. I tak z górnego zbiornika wychodziły wodociągi: Mikołajski – na ul. św. Mikołaja, Nowy – na ul. Nową oraz Albrechta – na obecną ul. Wita Stwosza, z niższego natomiast: Nowy Targ – na Nowy Targ, Garbarski – na ul. Garbary, Rzeźnicki – na Jatki i Stary Świdnicki – na położony w obrębie fosy fragment ul. Świdnickiej.

Naturalnie, dostarczana ówczesnym systemem wodociągowym woda nie wystarczała do zaopatrzenia całej ludności średniowiecznego Wrocławia, zatem spora część mieszkańców zmuszona była do czerpania wody bezpośrednio z Odry i tzw. Oławy Miejskiej, zwanej przez Niemców również Białą (Białoskórniczą) i Czarną Oławą.

OPIS ZDJĘCIA:

Średniowieczne koło wodne, rycina ze zbiorów Deutsche Fotothek