Największa budowla hydrotechniczna w Polsce

Wody Polskie wiosną tego roku zakończyły budowę polderu Racibórz Dolny. To kluczowa inwestycja dla zwiększenia ochrony przeciwpowodziowej terenów położonych poniżej zbiornika. Redukcja wysokości wezbrania dzięki działaniu zbiorników przeciwpowodziowych w ostatnich dniach na południu kraju pokazała skuteczność działania Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie. Dzięki ścisłej koordynacji pracy zbiorników przeciwpowodziowych Racibórz, Turawa, Otmuchów i Nysa udało się  zmniejszyć zagrożenie powodziowe od strony Odry w woj. śląskim, opolskim i dolnośląskim.

Budowę suchego zbiornika w Raciborzu ukończono na przełomie maja i czerwca tego roku. Zajmuje powierzchnię 26 km2, a jego projektowa pojemność wynosi 185 mln m3. Koszt inwestycji dofinansowanej ze środków Unii Europejskiej, Banku Światowego, Banku Rozwoju Rady Europy oraz budżetu Państwa wyniósł ok. 2 mld zł. Piętrzenie wody w zbiorniku Racibórz Dolny rozpoczęło się 14 października, ok. godz. 15:30. Taką decyzję na wiosek Wojewody Opolskiego podjął Prezes Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie, Przemysław Daca. Nadchodząca fala wezbraniowa oraz prognozy hydrologiczne przewidywały zagrożenie podtopień nie tylko dla zabudowy mieszkalnej i infrastruktury ocalonej „wyspy” w Brzegu, ale przede wszystkim jednoimiennego szpitala w Kędzierzynie-Koźlu, strategicznej jednostki, w której leczeni są pacjenci chorzy na covid-19.

Finalnie posterunek wodowskazowy Racibórz-Miedonia w zlewni Górnej Ody w dniu 14 października br. o godz. 16.00 wskazywał rzędną ok. 715 cm przy przepływie ok. 767 m/s. Fala powodziowa została ścięta przez zbiornik Racibórz Dolny i Polder Buków. Maksymalny dopływ do zbiornika Racibórz Dolny wynosił 868 m/s. Kulminacja fali wezbraniowej zaczęła opuszczać teren działania RZGW w Gliwicach (wodowskaz Ujście Nysy Kłodzkiej) w godzinach porannych 17 października 2020 r..

Praca zbiorników przeciwpowodziowych redukuje falę powodziową

Równolegle z rozwojem sytuacji na rzece Odrze Centra Operacyjne Ochrony Przeciwpowodziowej Wód Polskich w Gliwicach i Wrocławiu wypracowały optymalne rozwiązanie, aby za sprawą pracy zbiorników Turawa, Otmuchów i Nysa uniknąć nałożenia się na siebie fal wezbraniowych. Zbiorniki Kaskady Nyskiej wykorzystały w tym czasie już prawie całą dostępną rezerwę powodziową, co powodowało konieczność zrzutów wody. Podjęcie decyzji o zwiększeniu odpływu ze zbiorników we właściwym momencie i ustalenie ich przepływów, a przede wszystkim uruchomienie polderów Buków i Racibórz Dolny, umożliwiło w ciągu 6 dni (od 14.10.2020 do 19.10.2020) ochronę wielu miejscowości przed zalaniem. Wśród nich były m.in.: Dziergowice, Lubieszów, Bierawa, Koźle, Brzeźce, Obrowiec, Sławice, Żelazna, a także miasto Brzeg. Dodatkowo spłaszczenie fali wezbraniowej uniemożliwiło zalanie oczyszczalni ścieków w Kędzierzynie – Koźlu.

Do godziny 09:00 dnia 19 października 2020 r. zbiornik w Raciborzu zretencjonował około 45 mln m3 wody, przy rezerwie powodziowej 140 mln m3. Maksymalnie polder wypełniony był w około 27% (50,5 mln m3). Efektem magazynowania wody było zmniejszenie fali powodziowej. W momencie kulminacji redukcja wyniosła około 30%. Zbiornik samoczynnie rozpoczął opróżnianie 19 października br. – dopływ do zbiornika był niższy od odpływu. Ze zbiornikiem Racibórz współpracował także położony powyżej polder Buków, którego pojemność powodziowa wynosi 57 mln m3.

Zbiornik Racibórz Dolny w czasie tygodniowego piętrzenia przeszedł chrzest bojowy. Gdyby pozostawał bierny, powódź wyrządziłaby znaczne straty materialne. Zalane zostałyby m.in. Gmina Bierawa oraz osiedle „wyspa” w Brzegu. Praca polderu to historyczny moment – po raz pierwszy największy tego typu obiekt hydrotechniczny w Polsce sprawił, że Wody Polskie systemowo mogły sterować wodą w Dorzeczu Górnej Odry, wywierając czynny wpływ na terenie zlewni.

Nie zwalniamy tempa – inwestycje na Odrze i na Pilicy

Na początku grudnia bieżącego roku Wody Polskie podpisują umowę na modernizację polderu Żelazna. Inwestycja na kwotę 111 mln zł ma na celu Zwiększenie pojemności polderu i rezerwy powodziowej dla zabezpieczenie przeciwpowodziowego Opola i miejscowości położonych poniżej. Celem projektu jest zabezpieczenie przeciwpowodziowe doliny rzeki Odry: gm. Opole, m.in. terenu specjalnej strefy ekonomicznej przy ul. Północnej w Opolu, terenów zamieszkałych przy ul. Partyzanckiej, obwodnicy północnej miasta Opola, dzielnicy Sławice oraz Żelaznej (gmina Dąbrowa) przed wodami powodziowymi rzeki Odry. Projektowana przebudowa obiektów (urządzeń wodnych) polderu polepszy również warunki użytkowania gruntów zlokalizowanych na terenie istniejącego polderu. Poprzez realizację zadania zwiększy się ochrona przeciwpowodziowa ludności i mienia na terenie województwa opolskiego.

Kolejną inwestycją, jaką rozpoczniemy w grudniu bieżącego roku jest zadanie, które zwiększy ochronę przeciwpowodziową mieszkańców Sulejowa. Celem jest zwiększenie pojemności użytkowej Zbiornika Sulejów, zwiększenie zdolności przepustowej części cofkowej zbiornika. Prace będą polegały na wzmocnieniu opasek brzegowych, usunięciu zatorów, namułu i rumoszu. Koszt inwestycji wynosi 37 mln zł.

Projekt w ramach zintegrowanego programu LIFE

Następnym zadaniem realizowanym w zlewni Pilicy jest „Wdrażanie planu gospodarowania wodami w dorzeczu Wisły na przykładzie zlewni Pilicy”. Celem projektu jest poprawa jakości i różnorodności biologicznej wód zlewni Pilicy, w tym Zbiornika Sulejowskiego. Trzeba podkreślić, że projekt ten ma pomóc przy wypracowaniu rozwiązań przeciwdziałania skutkom suszy, tak dotkliwej na tym terenie. Realizacja projektu przyczyni się również do zwiększenia atrakcyjności turystycznej regionu. Projekt o wartości 74 mln zł  będzie trwał 10 lat, obejmie obszar 93 gmin. Nasze Gospodarstwo będzie Beneficjentem Koordynującym projekt.

Projekt zintegrowany w ramach programu LIFE realizowany będzie w zlewni Pilicy, mającej powierzchnię ok. 9 tys. km2 i położonej na obszarze 93 gmin, znajdujących się na terenach województwa łódzkiego, świętokrzyskiego, mazowieckiego, śląskiego oraz małopolskiego.

Realizacja projektu jest szansą na dwudziestoprocentowy wzrost usług ekosystemowych w zlewni Pilicy, która przebiega przez aż pięć województw i ponad dziewięćdziesiąt gmin. Oznacza to rozwój nie tylko turystyki i rekreacji ale również innych usług kulturalnych czy produkcyjnych na tych obszarach.

Wody Polskie w tym roku nadzorują inwestycje na łączną kwotę 2 mld zł. Pracownicy Wód Polskich na bieżąco monitorują sytuację na rzekach i zbiornikach wodnych. Służby terenowe PGW WP sprawdzają stan wałów przeciwpowodziowych, pompowni i innych obiektów hydrotechnicznych. Centra Operacyjne Wód Polskich monitorują sytuację oraz regulują poziom wód na zbiornikach, co w sytuacji zagrożenia powodziowego zmniejsza wysokość fali wezbraniowej. Nasze Gospodarstwo realizuje również projekty planistyczne. Finałem działań STOP SUSZY jest pierwszy w Polsce plan przeciwdziałania skutkom suszy (PPSS), który z końcem roku ma być przyjęty w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej. Ruszyły również prace nad aktualizacją planów zarządzania ryzykiem powodziowym aPZRP oraz nad planami gospodarowania wodami (aPGW). Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronach: www.stopsuszy.pl, www.stoppowodzi.pl oraz na www.wody.gov.pl.