NOAH na pomoc morzu. Zarządzanie wodami opadowymi w celu poprawy czystości Bałtyku
Ośrodki miejskie i naukowe skupione w zlewni Morza Bałtyckiego podjęły inicjatywę współpracy, która przyczyniłaby się do poprawy sytuacji tego bardzo zagrożonego akwenu. Projekt regionalny finansowany z funduszu InterReg nosi tytuł „Ochrona Morza Bałtyckiego przed spływem nieoczyszczonych wód podczas powodzi miejskich” i ma akronim NOAH.
Problem zanieczyszczeń pochodzących z wód opadowych jest uznawany za najistotniejszy do rozwiązania na terenach zurbanizowanych. Większość europejskich miast uporządkowała już komunalną gospodarkę ściekową i do rzek trafia zdecydowanie mniej biogenów. Zgodnie z danymi z Państwowego Monitoringu Środowiska[i] w 2010 roku polskimi rzekami do Morza Bałtyckiego spłynęło ponad 300 tys. ton azotu ogólnego, w 2018 roku już niecałe 150 tysięcy ton. Efekt wdrażania Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych jest więc bardzo wyraźny. Pozostaje wciąż najpoważniejszy problem związany z zanieczyszczeniami obszarowymi pochodzenia rolniczego oraz pochodzącymi z wód opadowych. Poprzez przelewy z kanalizacji ogólnospławnej do odbiorników przedostają się szkodliwe substancje. Ponadto istnieje wiele rozproszonych źródeł wód opadowych spływających w niekontrolowany sposób z powierzchni zurbanizowanych: ulic, parkingów, chodników itd.
Wody opadowe z powierzchni miejskich zawierają nie tylko biogeny, ale również wiele innych zanieczyszczeń takich jak mikroorganizmy patogenne, substancje ropopochodne czy mikroplastik w postaci pyłu z opon samochodowych. Organizacja Helcom zwraca uwagę na fakt, że ładunek niesiony przez wodę opadową powinien być włączony do źródeł rozproszonych, ponieważ tego rodzaju źródła często nie mają osobnego ujścia.[ii] W miastach brakuje kanalizacji deszczowej zintegrowanej z systemami oczyszczania tam, gdzie jest to konieczne. Trudna sytuacja panuje w małych ośrodkach, którym trudno jest koordynować działania i prace planistyczne.
Zarządzanie wodami opadowymi na terenach zurbanizowanych jest obecnie jednym z największych problemów środowiskowych, z którymi borykają się miasta leżące nad Morzem Bałtyckim. Zmiany klimatu wiążą się ze wzrostem intensywności opadów i burz w regionie, a miejskie systemy odwadniające nie zawsze są w stanie sobie z nimi poradzić, czego skutkiem są coraz częstsze podtopienia i powodzie. Problem dotyczy całego regionu Morza Bałtyckiego, ale szczególnie miast z kanalizacją ogólnospławną. Przebudowa systemów jest często niemożliwa i nieopłacalna, dlatego konieczne jest wypracowanie skutecznych, różnorodnych, alternatywnych metod takich jak odpowiednie planowanie, kontrola systemów kanalizacji w czasie rzeczywistym oraz budowanie świadomości interesariuszy.
Ponadto w niektórych krajach problem gospodarowania wodami opadowymi potrzebuje lepszych regulacji. Na przykład w Finlandii ocena niezbędnego oczyszczania wód burzowych jest często dobrowolna i opiera się na lokalnych uwarunkowaniach. Pozwolenia środowiskowe mogą jednak zawierać wymagania dotyczące wód opadowych, szczególnie tam, gdzie mają potencjalny wpływ na wody podziemne.
Pomysł na projekt
W ramach projektu NOAH planowanie opiera się na modelowaniu komputerowym dla wybranych miast, kontroli w czasie rzeczywistym jakości i ilości ścieków w kanalizacji ogólnospławnej i deszczowej. Realizowane są inwestycje pilotażowe, a wyniki badania jakości wody posłużą do określenia skuteczności projektu. Dzięki połączeniu modelowania matematycznego z tradycyjnymi technikami przestrzennego planowania miejskiego, chcemy wyeliminować fragmentaryczne planowanie indywidualne na rzecz szerszego podejścia obejmującego całą zlewnię miejską.
Całkowity budżet projektu wynosi 3 miliony euro. Jego uczestnikami są przedsiębiorstwa kanalizacyjne, gminy, uniwersytety oraz organizacje branżowe takie jak IGWP. To doskonałe połączenie kompetencji różnych interesariuszy. Tabela 1 prezentuje uczestników projektu.
Cały artykuł dostępny w magazynie "Kierunek wod-kan" 1/2020.
[i] Główny Urząd Statystyczny. Ochrona środowiska 2019 r., Warszawa 2019r.
[ii] HELCOM Guidelines for the annual and periodical compilation and reporting of waterborne pollution inputs to the Baltic Sea (PLC-Water); HELCOM, kwiecień 2019r.
Komentarze