Wprawdzie źródła wody powierzchniowej są bardziej narażone na działania czynników zewnętrznych, to jednak ich ochrona jest po prostu jednoznacznie definiowana i skuteczniejsza. Bardzo interesujące informacje znalazły się w pracy, której autorki analizują problem stref ochrony pośredniej małych ujęć wody podziemnej. Zgodnie z ich ustaleniami takich stref często po prostu nie ma. Z moich obserwacji problem dotyczy nie tylko małych obiektów, a strefa ochrony, jeśli jest nawet ustanawiana dla dużego zakładu, nierzadko pozostaje martwym zapisem.

Strefy ochrony

Strefy ochrony ujęć wody dzielą się na strefę ochrony bezpośredniej, w której wyłączony jest pobyt osób postronnych oraz strefę ochrony pośredniej, gdzie działalność człowieka jest ograniczana. Ponadto dla ujęć wód powierzchniowych często indywidualnie wyznacza się w charakterystycznym przekroju1 dodatkowy punkt kontrolny (strefę mającą charakter ostrzegawczy), w którym monitorowane są wybrane wskaźniki jakości wody. Strefę ochrony bezpośredniej i ochrony pośredniej ujęć wody wprowadzono rozporządzeniem, obecnie są one przedmiotem ustawy Prawo wodne. W tekście ustawy zamieszczono zapis: „Dopuszcza się ustanowienie strefy ochronnej obejmującej wyłącznie teren ochrony bezpośredniej, jeżeli jest to uzasadnione lokalnymi warunkami hydrogeologicznymi, hydrologicznymi i geomorfologicznymi oraz zapewnia konieczną ochronę ujmowanej wody”.

Wprawdzie bezpośrednie zapisy są jednoznaczne, to jednak zapisy znajdujące się w innych miejscach są już rozmyte (w tym art. 58.1., w którym zapisano, że strefę ochronną ustanawia, w drodze aktu prawa miejscowego, dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej, na wniosek i koszt właściciela ujęcia wody; czyli po prostu nie stawiamy wniosku i nie ma problemu). Ze względu na znaczące obszary ustanowienie strefy ochrony pośredniej może generować dodatkowe znaczące koszty dla właściciela ujęcia wody (praktycznie w znaczącej części dla gmin). Ponadto może ono wywołać różne konflikty, bardzo dokuczliwe na poziomie lokalnym.

Strefa ochrony bezpośredniej

Strefa ochrony bezpośredniej zdefiniowana jest w art. 53, zgodnie z którym na terenie ochrony bezpośredniej ujęć wód podziemnych oraz powierzchniowych zabronione jest użytkowanie gruntów do celów
niezwiązanych z eksploatacją ujęcia wody. Na terenie ochrony bezpośredniej ujęć wód należy:

• odprowadzać wody opadowe w sposób uniemożliwiający przedostawanie się ich do urządzeń służących do poboru wody;
• zagospodarować teren zielenią;
• odprowadzać poza granicę terenu ochrony bezpośredniej ścieki z urządzeń sanitarnych, przeznaczonych do użytku osób zatrudnionych przy obsłudze urządzeń służących do poboru wody;
• ograniczyć do niezbędnych potrzeb przebywanie osób niezatrudnionych przy obsłudze urządzeń służących do poboru wody.

Teren strefy ochrony bezpośredniej należy ogrodzić, a jego granice przebiegające przez wody powierzchniowe oznaczyć za pomocą rozmieszczonych w widocznych miejscach stałych znaków stojących lub pływających; na ogrodzeniu oraz znakach należy umieścić tablice zawierające informacje o ujęciu wody i zakazie wstępu osób nieupoważnionych. Regulacje te są jednoznaczne, logiczne i trudne do podważania, można co najwyżej mieć uwagi co do skuteczności konkretnych środków technicznych. 

Cały artykuł można przeczytać w nr. 2/2016 magazynu Kierunek Wod-Kan